Systemet skulle bli meir rettferdig – men ei spesiell gruppe får oftare avslag

Som fastlegar flest, tilviser Kjell Øyvin Aarflot i Færder kommune pasientar som opplever livskriser vidare til psykisk helsehjelp.

Aarflot er spesialist i allmennmedisin og har 17 års erfaring som fastlege i Færder kommune.

Det siste året har det blitt vanskelegare.

– Eg meiner at avslaga kjem oftare enn dei gjorde tidlegare.

Trongare nålauge

Før kunne fastlegar som Aarflot sende tilvising direkte til ein psykiater eller psykolog som er tilknytt Helfo.

1. september i 2023 opna Helse sør-aust felles tilvisingsmottak for psykiatrien ved alle helseføretak.

På den måten skulle pasientane som er viste til psykisk helsehjelp frå fastlegen sin få ein likare og meir rettferdig vurdering i spesialisthelsetenesta, ifølge Helse Sør-Øst.

Inntrykket Aarflot sit igjen med eitt år etter, er at dei med alvorlege psykiske plager oftast får tilbod.

Dei med lettare eller moderate psykiske plager blir ofte avviste, meiner han.

Dersom pasientane med lettare psykiske helseplager ikkje får hjelpa dei treng, trur han at det fører til auka fråvær i jobb eller skole.

– Det er litt synd. Samtidig må det jo gjerast prioriteringar på dei ressursane som finst og kor mykje pengar ein skal bruke på dette.

Meiner det handlar om kapasitet

Avdelingsdirektør for psykisk helsevern og rusbehandling i Helse Sør-Øst RHF, Cecilie Skule, seier at rettsvurderingar dei gjer blir utførte i tråd med dei nasjonale prioriteringskriteria.

– Vurdering av rett til helsehjelp skal vere basert på ei fagleg vurdering, seier ho.

Av dei over 33 000 pasientane som blei viste til psykisk helsevern for vaksne i Helse Sør-Øst har 35 prosent av desse fått avslag så langt i år, ifølge tal frå helseføretaket.

– Viss eg er overtydd om at éin av pasientane mine bør ha eit tilbod ved DPS, kan vi lage ei ny tilvising og rett og slett purre litt, så hender det at vi får ein time likevel, seier Aarflot.

Viss pasienten sjølv sender klage til DPS og ikkje vinn fram, så er neste moglegheit å klage til Statsforvaltaren.

Men da kan det ta månader før ein får psykisk helsehjelp.

Ofte dei ressurssterke som vinn fram

Det er rundt 11 600 pasientar som har fått avslag på psykisk helsehjelp i Helse Sør-Aust så langt i år.

Mange av dei vel å ikkje klage på avslaget, meiner Pasient- og brukarombod i Vestfold, Torunn Grinvoll.

– Viss vi ser på rettsklagene som kjem til Statsforvaltaren er det overraskande få. Så det er nok mange som ikkje orkar å klage.

Samtidig merkar Pasient- og brukaromboda rundt om i landet ein auke blant folk som ønsker hjelp til å klage på avslag.

Dei fem siste åra har det auka frå 1700 til 2700 saker som handlar om psykisk helsehjelp.

– Vi ser jo at det er ein del klager som blir sende av dei som har ork og ressursar til å gjere det, og at dei med stor helsekompetanse oftast vinn frami systemet, fortel Grinvoll.

Kommunane pliktar å gi god helsehjelp

Lette og moderate psykiske helseutfordringar kan føre til at folk sjukmelder seg i kortare eller lengre periodar.

Grinvoll trur mange i denne gruppa ikkje er klare over at dei faktisk kan få god hjelp i kommunen dei bur i.

– Mange meiner dei har behov for ein psykolog frå spesialisthelsetenesta. Eg tenker ikkje alltid at det er det einaste rette.

Dei fleste kommunar har eit godt utbygd psykisk helsetilbod og pliktar å gi god helsehjelp, ifølge Grinvoll.

– Det å få rett helsehjelp til rett tid er viktig for kvar enkelt, men også for samfunnet elles, avsluttar Grinvoll.